Ivo Opstelten – directeur Stroomversnelling
Welk Heilig Huisje signaleer jij dat verandering of innovatie in de bouw vertraagt?
Moeilijk kiezen, ik zie er twee:
Heilig Huisje 1. Prestatiegarantie op renovatie-als-product. De bouw is nog altijd een sector van (werk)aannemers in plaats van aanbieders van een integraal product met productprestatiegarantie.
Daarmee is de bouw de enige sector die weg kan komen met het leveren van spullen, die in hun samenhang niet werken.
En dús weg kan komen met de consument van het kastje (de aannemer) naar de muur (de toeleverancier, architect, gemeente, rijk, c.q. de opdrachtgever zelf ‘eigen schuld’) sturen als het gaat om de prestaties van de woning. Of dat nu gaat om de energieprestatie, de milieuprestatie, de comfortprestatie, de gezondheidsprestatie, de onderhoudsprestatie en -kosten: garantie op dergelijke functionele prestaties ontbreken bijna altijd. Alleen bij de NOM-Keur aanbieders is dat anders geregeld.
De bouw mag nog altijd zo’n garantie als een vrijwillige ‘meerkosten’-post opvoeren. Als het renovatiesysteem niet werkt, moet je als consument maar bewijzen dat het een verborgen gebrek is, waar de aannemer op aangesproken kan worden. Als het gebrek pas na 2 jaar zichtbaar wordt, beschermt de rechter de aannemer (middels verjaringstermijn van 2 jaar) tegen aanspraken op zijn verantwoordelijkheid, terwijl je woning een product is wat decennia behouden moet blijven. De bouw kan en moet beter en het heilige huisje van ‘aannemer van werken’ in durven ruilen voor ‘aanbieder van gebouwoplossingen’ (nieuwbouw en renovatieconcepten) met garantie op functionele prestaties tot de eigen verantwoordelijkheid gaan zien.
Heilig Huisje 2. Sturing op laagste maatschappelijke kosten.
Het begrip ‘maatschappelijke kosten’ creëert de illusie van een objectieve economische benadering waarbij de investerende partij het beste af is.
Echter alleen wanneer de overheid alle investeringen zou doen (in b.v. de isolatie van woningen), is dit een zinvol begrip. Maar dat is geenszins het geval. Deze rekenmethodiek vermengt namelijk eindgebruikerskosten van sommige maatregelen om te komen tot CO2-reductie met werkelijk maatschappelijke kosten (zoals de netverzwaring die voor rekening komt voor netbeheerders zonder winstoogmerk). Zo wordt bijvoorbeeld de renovatie van woningen met de hele ketenkost (inclusief de winst voor alle ketenpartners) als maatschappelijke kost gerekend.
Hoe centraler de optie, hoe kleiner het verschil tussen maatschappelijke kosten en eindgebruikerskosten. Wellicht met uitzondering van de prijs van energie, waar de staat bewust stuurt op een groot verschil tussen maatschappelijke kosten en eindgebruikerskosten bij de consument. (Dit gebeurt overigens, opmerkelijk genoeg, niet bij de grootverbruiker/industrie!)
Hierdoor lijken de kosten/baten van decentrale oplossingen, zoals de renovatieopgave van woningen, t.o.v. de centrale opties, al snel ondergewaardeerd in deze theoretische grootheid. Dat vertraagt de bouw.
Een ander risico is de vlucht naar het buitenland voor onze eigen duurzame energievoorziening. In termen van maatschappelijke kosten kan dat aantrekkelijk lijken, maar dat is omdat de kosten van afhankelijkheid en geopolitieke instabiliteit niet beprijst worden. Uiteindelijk zullen we daar allemaal toch (letterlijk) de prijs voor gaan betalen, als ons stukje Sahara (voor duurzame productie van stroom en waterstof) bevochten moet worden…
Hoe groot is het effect van dat Heilig Huisje op vooruitgang en innovatie?
effect Heilig Huisje 1. Naast de eerder genoemde negatieve effecten, zie je ook dat partijen die wél werken met garanties op functionele prestaties, innovatieve producten en processen ontwikkelen. Daar zijn de eerste stappen gezet op industrialisatie en kostenreductie. Niet voor niets: langjarige aansprakelijkheid op de productprestaties zorgt voor andere producten dan de huidige ontbrekende aansprakelijkheid (zeker na 2 jaar na oplevering).
effect Heilig Huisje 2. De bouw hoeft niet te innoveren als de overheid blijft rekenen op verduurzaming van energie op centraal niveau.
De overheid blijft met een dergelijke maatschappelijke kosten-benadering ook vaak weg van investeren in industrialisatie van de bouw (renovatie)sector zelf.
Ze geven dan liever subsidie aan de afnemer voor de onrendabele top (en houden die zo in stand), dan een incentive met prestatie-eisen voor de aanbieder op de realisatie van kostenreductie.
Welke kansen zie je voor de sector als dat Heilig Huisje niet in de weg zou staan?
kansen Heilig Huisje 1. Tevreden afnemers, meer banen, meer omzet. Van de meest archaïsche sector (we doen het al millennia zo) naar de meest aantrekkelijke en dynamische sector, waar je ook graag wilt werken. Een sector die de grootste duurzame energiebron van de wereld ontsluit: niet gebruikte energie (vraagreductie).
kansen Heilig Huisje 2. Een eerlijke vertaling van beleid naar de directe economische impact op de consument (ook van niets doen c.q. de woning louter in stand houden, wat ook niet gratis is!). En daarmee meer aandacht voor de toegevoegde waarde van vraagreductie en duurzame opwekking binnen de gebouwde omgeving c.q. op eigen perceel. Maar net als bij Heilig Huisje 1 is ook hier een mogelijk effect: kostenreductie.
Wat is de eerste noodzakelijke stap om dat Heilig Huisje af te breken?
eerste stap heilig Huisje 1. Dat wat de koplopers al hebben bewezen dat de sector kan, tot norm verheffen. En wel uiterlijk 2 jaar na getoond bewijs in de praktijk. Koplopers in de sector leveren al product-prestatiegarantie op het samenstel van energetische, comfort-, gezondheids- en milieuprestaties. Dat zijn er ondertussen enkele tientallen. Stel die manier van verantwoordelijkheid nemen tot de norm over 2 jaar. Dat geeft de kans voor de rest van de sector om de eigen werkwijze hierop in te richten.
eerste stap Heilig Huisje 2. Stoppen met rekenen aan maatschappelijke kosten. Als die stap te groot is: ook inzichtelijk maken van economische parameters als woonlasten(impact) en TCO (total cost of ownership).
Op welke termijn hebben we dat Heilig Huisje afgebroken dan wel grondig verbouwd?
termijn afbreken Heilig Huisje 1. Dat kan binnen 2 jaar als de politiek daartoe besluit. Als we het over laten aan de markt dan zal het waarschijnlijk minimaal 10 jaar duren (marktadaptatie curve).
termijn afbreken Heilig Huisje 2. Grondige verbouwing kan uiteraard sneller dan afbraak (omdat alle beleidsmakers in NL en EU hier nog volledig door geobsedeerd zijn). Toevoeging van woonlasten aan het politiek discours neemt nu al vaste vormen aan, TCO blijft nog achter. Dat zal waarschijnlijk ook nog zeker 2 jaar kosten.
————————–
Tot zover deze twee rake Heilige Huisjes van Ivo Opstelten. Hoe kijk jij aan tegen Ivo’s analyse? Wat zou je toe willen voegen?
Heb jij een ander Heilig Huisje dat je onder de aandacht zou willen brengen? Laat het weten! Beantwoord de vijf Heilige Huisje – vragen via de handige wizard op: heiligehuisjesindebouw.nl.
Volgende week Onno Dwars (CEO Ballast Nedam Development) over het ‘Heilige Huisje van de Slappe Excuses’.
Wil je geen Heilig Huisje missen? Volg dan Heilige Huisjes in de Bouw op LinkedIn.
