Rob van Wingerden (voormalig CEO van de Koninklijke BAM Groep; thans zelfstandig adviseur en lid van diverse commissariaten)
Welk Heilig Huisje signaleer jij dat verandering of innovatie in de bouw vertraagt?
Het Heilige Huisje is eigenlijk dat er teveel heilige huisjes zijn. De Nederlandse bouwsector is namelijk extreem versnipperd, waardoor teveel partijen steeds vanuit hun eigen perspectief en eigen eilandje blijven kijken.
Zo is er dus altijd wel een heilig huisje dat in stand gehouden moet worden om de veelal kortetermijnbelangen van die ene partij te dienen.
De klant (en dus de maatschappij) is in the end echter gebaat bij een integrale oplossing met een eenduidig aanspreekpunt. De sector blijkt heel grote moeite te hebben om daar op eigen kracht substantiële verandering in aan te brengen. Dat komt mede omdat het een imperfecte markt is: de (semi-)overheid is de grootste klant, maar niet de enige. Daarmee wordt impliciet/onbewust veel regie gevoerd, maar wordt de echte bewuste regie onvoldoende gevoerd en blijven we in feite op verschillende dimensies aanmodderen.
Hoe groot is het effect van dat Heilig Huisje op vooruitgang en innovatie?
Het is ‘het drama van suboptimalisatie’ wat zich afspeelt door die versnippering van partijen. Het effect daarvan is nog veel groter dan dat wij onszelf nu voor kunnen stellen. Er zit in deze imperfecte, versnipperde markt enorm veel potentie die niet ontsloten wordt. Dan heb je het dus over het grotendeels uitblijven van vooruitgang en innovatie, maar net zo goed over het uitblijven van het minder verheven efficiëntie.
Er wordt in de sector (bouw én infra) simpelweg teveel geld uitgegeven zonder dat er waarde voor de maatschappij gecreëerd wordt.
Dat is geen onwil van een specifieke partij of individu, maar een systeemfout. Daardoor weten we met de sector onvoldoende de grote vraagstukken van deze tijd aan te pakken: veiligheid en duurzaamheid. Die thema’s vragen om een lange termijn visie en multidisciplinariteit, terwijl het huidige systeem er een is van korte termijn en monodisciplinariteit. Dat zie je heel simpel al terug in de termijnen waarvoor leiders in politieke en commerciële organisaties aangesteld worden: vier jaar. Daarmee is de lange termijnvisie niet te bewaken en zou je dat dus elders moeten doen. Dat gebeurt niet en dus blijven we in dit drama van suboptimalisatie hangen.
Welke kansen zie je voor de sector als dat Heilig Huisje niet in de weg zou staan?
Dat is de andere kant van de ’drama van suboptimalisatie’-medaille: zo groot als dat het drama is, zo groot is ook de groeipotentie die er ligt.
De bouwsector heeft een extreem grote, nog niet ontsloten potentie: juist ook op de thema’s veiligheid en duurzaamheid.
We zouden daar een enorm grote rol kunnen en ook moeten spelen. Wanneer we die versnippering op weten te lossen, betekent dat eveneens dat middelen veel effectiever ingezet zullen worden en we dus meer ‘waar voor geld’ leveren aan de klant en dus de maatschappij. Je gaat dan dus meer met minder doen, wat voor de energietransitie sowieso de kern van de oplossing is.
Wat is de eerste noodzakelijke stap om dat Heilig Huisje af te breken?
Iemand moet de regie pakken om meer geïntegreerde oplossingen te stimuleren of af te dwingen. Die ‘iemand’ is dan uiteraard de overheid. Met de regie pakken wordt dan vooral bedoeld: het neerzetten van de randvoorwaarden die integraliteit, lange termijn denken en multidisciplinariteit stimuleren. Meer praktisch gaat het dan over vrijzones waar partijen met een heldere doelstelling, en stevig eigen mandaat, oplossingen voor bijvoorbeeld duurzaamheid kunnen ontwikkelen en implementeren. Zo een vrijzone is dan een hele wijk en niet slechts een paar rijtjes woningen, want dan dwing je alsnog geen integrale oplossing af.
Op wijkniveau en hoger kun je pas écht dingen anders doen en nieuwe systeemsettingen ontwikkelen en uitbouwen.
De rol van de overheid is dan om de aanvangszet te geven en de continuïteit in (groot) volume te borgen. Dat laatste is namelijk een absolute en minimale voorwaarde voor innovatie. Op het moment dat continuïteit in (vraag)volume geborgd is, durven ook andere, grote investeerders in te stappen. Je doorbreekt door zo een vrijzone dus de versnippering vanuit de vraagzijde en dwingt met een ‘governance of the willing’ ook integraliteit af aan de aanbodzijde.
Dat is de weg uit het drama van de suboptimalisatie.
Overigens begint, zoals alles, ook dit met bewustzijn en daarmee met de waarom-vraag. We hebben, zeker als techneuten, de onbedwingbare behoefte om direct naar het ‘hoe’ en de ‘wat’ te gaan en daar de meeste tijd en energie in te steken. In die ‘waarom’ vind je echter met elkaar de verbinding en het geloof in een lange termijn visie. Dat gemeenschappelijke geloof is cruciaal, want soms zit je met elkaar in een fase dat dat het enige is wat het collectief in stand houdt.
Dat raakt ook aan een ander cruciaal punt om de bundeling van vele heilige huisjes op te laten lossen, namelijk de soft skills. Iets waar onze sector ook niet in uitblinkt. Toch zijn dat de vaardigheden die de verbinding verzorgen en borgen: we zullen daar dus expliciet en veel beter aandacht aan moeten besteden.
Op welke termijn hebben we dat Heilig Huisje afgebroken dan wel grondig verbouwd?
Laten we in ieder geval met elkaar vaststellen dat het momentum er nu in ieder geval is: de maatschappij is meer klaar dan ooit voor deze verandering. Steeds meer mensen voelen aan den lijven dat de thema’s veiligheid en duurzaamheid nu echt actie vragen en dat die actie alleen goed ingezet kan worden met een lange termijn visie en inspanning.
Er zijn natuurlijk al diverse ‘proeftuintjes’ binnen en buiten de bouwsector, maar het moet groter en grootser om echt het systeem van versnippering te doorbreken.
Dat besef groeit langzaam en het zal, als we in de goede richting blijven lopen, nog wel een decennium duren voordat we echt kunnen stellen dat we in een ander systeem werken met elkaar.
———-
Tot zover Rob van Wingerden over het drama van de suboptimalisatie binnen de bouw en de weg er uit. Herken je dit drama? En wat zie jij als belangrijkste weg er uit?
Heilige Huisjes in de Bouw keert na de zomer terug met nog meer aansprekende mensen binnen en buiten de sector die Heilige Huisjes ter sloop of grondige verbouwing aandragen.
Ben of ken jij iemand die ook een scherpe visie heeft op een Heilig Huisje binnen de bouw? Laat het me weten en ik verzorg interview en blog!
Zelf alvast de vijf vragen over Heilige Huisjes in de Bouw beantwoorde? Ga naar heiligehuisjesindebouw.nl.
Wil je geen Heilig Huisje missen? Volg dan Heilige Huisjes in de Bouw op LinkedIn.
